Rekamiera w stylu empire (XIX w.)
Autor: warsztat nieznany
Czas powstania: ok. 1810-1820
Materiał i technika: drewno, fornir, intarsje, snycerka, malowanie, nakładki mosiężne
Wymiary: wysokość - 80 cm, szerokość - 235 cm, głębokość - 65 cm
Obiektem niniejszego opracowania jest rodzaj leżanki, zwany rekamierą. Zabytek jest przykładem mebla w stylu empire.
Konstrukcja rekamiery wykonana jest z drewna iglastego, fornirowana cisem, intarsjowana mahoniem (paski, rozety) oraz brzozą barwioną. Tapicerowana z dwoma bocznymi oparciami, które są jednakowej wysokości. Po obu bokach znajdują się tapicerowane półwałki. Mebel spoczywa na nogach w formie dwóch masywnych cokołów. Boczne oparcia od frontu w swej dolnej partii posiadają formę płaskorzeźbionych głów delfinów (?), powyżej zaś są żłobkowane i zakończone eliptycznymi zwieńczeniami, wewnątrz których umieszczono rozety utworzone z dwóch gatunków forniru. Od frontu oskrzynienie zdobi centralnie półokrągły, żłobkowany element i owalna płycina z ażurową ozdobą z brązu cyzelowanego. Na nogach mebla widnieją podobne okrągłe płyciny, prawdopodobnie pierwotnie również wypełnione ozdobnymi brązami.
Obiekt pochodzi z kolekcji Neumanna z Paczkowa. W roku 1947 został przekazany do nyskiego muzeum. Stan obiektu był zły. Dopiero na początku lat 70. rekamiera przeszła szereg zabiegów konserwatorskich. Wzmocniono wówczas konstrukcję mebla, poddano dezynsekcji, uzupełniono ubytki drewna w konstrukcji i okładzinie. Głowy delfinów po uprzednim uzupełnieniu ubytków, pozłocono szlagmetalem. Materiał wyściółkowy wraz z tkaniną pokryciową nadawały się do całkowitej wymiany. Dlatego od podstaw wykonano nową tapicerkę wraz z wałkami oraz na całość położono tkaninę jedwabną w kolorze złota z motywami dekoracyjnymi w formie wianków laurowych i kwiatów. Rekamierę można podziwiać na ekspozycji stałej II piętra pałacu.
Styl empire rozwinął się po zakończeniu rewolucji francuskiej jako nowy trend w meblarstwie dworskim. Szczyt popularności i rozwoju osiągnął w okresie panowania cesarza Napoleona, czyli w latach 1800-1815. Empire naśladował elementy architektoniczne rzymskie, greckie i egipskie. Wyróżnia się dość prostymi formami oraz reprezentacyjnym charakterem. Meble w tym stylu charakteryzują bezwzględna symetria i masywna konstrukcja - są dzięki temu bardzo stabilne. Co ciekawe, nogi mebli często zastępowano podwyższeniem – cokołem. W ten sposób jeszcze mocniej zaznaczano powiązanie ze sztuką grecko-rzymską. Motywem, który na meblach z tego okresu pojawiał się dość często były łabędzie - ulubione ptaki żony Napoleona, cesarzowej Józefiny. Pierwsze meble i wnętrza w tym stylu zostały wykonane właśnie na zlecenie Józefiny, która powierzyła młodym architektom-dekoratorom wystrój pałacu w Rueil-Malmaison.
Charles Percier i Pierre Francois Louis Fontaine są uważani za twórców stylu empire. Byli autorami opublikowanego w 1812 r. wzornika dla dekoratorów wnętrz i ebenistów. Setki artystów, kopiując ich barwne rysunki, tworzyło dekoracje mebli i urządzało wnętrza budynków.
W okresie empire konstruowano nowe rodzaje mebli - jednym z nich była rekamiera, która służyła do odpoczynku w pozycji półleżącej. Nie posiadała tylnego oparcia, a na krótkich bokach występowały oparcia o jednakowej lub różnej wysokości, zależnie od kompozycji. Mebel ten należał wówczas do najmodniejszych sprzętów. Zdobił wnętrza pałaców oraz obszernych mieszkań zamożnych obywateli. Rekamierę stawiano zarówno w sypialniach jak i w salonach. Materiałem, który często wykorzystywano do produkcji był mahoń. W 1806 r. z powodu blokady kontynentalnej wprowadzonej przez Napoleona, sprowadzanie mahoniu z kolonii angielskich stało się niemożliwe. Zaczęto odtąd posługiwać się m.in.: drewnem bukowym, cisowym czy hebanowym.
Na meblarstwo empirowe we Francji oprócz Perciera i Fontaine'a, duży wpływ miał również wybitny artysta tych czasów, Jacques Louis David, którego malarskie przedstawienia mebli były wzorem do naśladowania dla wielu ebenistów. Jeden z obrazów Dawida stał się inspiracją do powstania nazwy prezentowanego w tym opracowaniu rodzaju mebla. W roku 1800 David uwiecznił jedną z najbardziej znanych i szanowanych, a także najczęściej portretowanych dam swoich czasów - Juliette Recamier (ur. 1777 r.). Wraz ze swym o 30 lat starszym mężem, bankierem Jaques-Rose Recamierem, w swojej prywatnej rezydencji przy Rue du Mont-Blanc, prowadziła najsłynniejszy salon towarzyski ówczesnej Francji. Jej niezwykły wdzięk, kobiecość, delikatność, sposób w jaki prowadziła rozmowę, wyszukane maniery czy wreszcie zniewalający urok osobisty spowodowały, że jej dom był ulubionym salonem elit towarzyskich Paryża, miejscem spotkań dla ludzi nauki, kultury i polityki. Bardzo świadoma swojego osobistego wizerunku dbała o jego upowszechnienie, zlecając tworzenie swoich portretów najbardziej uznanym mistrzom. Mebel, na którym siedzi francuska piękność na obrazie Davida, stał się chyba najbardziej znaną leżanką w dziejach. Przeszedł do historii meblarstwa wraz z nazwiskiem portretowanej osoby jako tzw. rekamiera.
Oprac. Ewelina Małyk
Wybrana literatura i netografia:
Archiwum Muzeum Powiatowego w Nysie, sygn. 2/162, Dokumentacja konserwatorska – Kanapa „rekamiera” w stylu empire, ok. 1810 – 1820, Pracownia Konserwacji Mebli Zabytkowych, Poznań 1973.
Hinz S.
Wnętrza mieszkalne i meble. Od starożytności po współczesność, Arkady Warszawa 1980.
https://www.carnavalet.paris.fr/en/collections/portrait-de-juliette-recamier-nee-bernard-1777-1849
https://pl.wikipedia.org/wiki/Portret_pani_R%C3%A9camier
Karta inwentarzowa zabytku, MNa/RA 1983.
Korżel-Kraśna M.,
Rewolucja w sypialni. Łóżka w XIX wieku, Wrocław 2018.
Sienicki S.,
Historia architektury wnętrz mieszkalnych, Warszawa 1954.
