Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Kwiecień


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Kompozycja figuralna ("Taniec")

Autor: Stanisław Kramarczyk (12.06.1904 - 27.01.1977)
Miejsce i czas powstania: Lwów, 1932 r.
Materiał: olej na dykcie
Wymiary: wysokość - 68,5 cm, szerokość - 48 cm

 

Od 2 kwietnia Muzeum Powiatowe w Nysie zaprasza na wystawę „Nabytki 2020 -2021”, podczas której prezentowane są eksponaty przekazane przez darczyńców lub zakupione przez muzeum ze środków własnych. Niezwykle rzadkim i cennym nabytkiem są obrazy pędzla Stanisława Kramarczyka, pierwszego dyrektora ówczesnego Muzeum Ziemi Nyskiej. W latach 2020-2021 dzięki wsparciu Starostwa Powiatowego w Nysie udało się zakupić aż jedenaście prac, które w kluczowy sposób uzupełniły zbiór kolekcji związanej z jego osobą. Do tej pory twórczość malarska Stanisława Kramarczyka nie była nam bliżej znana – zachował się jeden późniejszy obraz z okresu nyskiego "Martwa natura", oraz cztery reprodukcje. Nowo zakupione kompozycje prezentowane na najnowszej wystawie były w posiadaniu prywatnym - u członków jego rodziny - Pana Jacka Regulskiego i Pani Katarzyny Podolskiej.

Eksponatem miesiąca został wybrany obraz S. Kramarczyka z okresu lwowskiego, niezwykle cenny z uwagi na potwierdzoną atrybucję (sygnatura SK w prawym górnym rogu przedstawienia), ale również jedyny dostępny materiał źródłowy poparty jego fotografią. W paryskim magazynie „La Revue Moderne Illustree Des Arts et de La Vie” została zamieszczona recenzja twórczości Stanisława Kramarczyka, uzupełniona o zdjęcia trzech jego obrazów – jeden z nich, będący przedmiotem opisu, udało się pozyskać, dwa pozostałe, jeżeli nie zaginęły w zawierusze wojennej, wciąż czekają na odkrycie. Archiwum muzealne jest w posiadaniu kilku wycinków z gazet dotyczących wystaw i twórczości malarskiej Stanisława Kramarczyka, jednakże nie są one opatrzone żadnymi fotografiami, co utrudniało identyfikację obrazów. Dzięki publikacji francuskiej, atrybucja, datowanie oraz inne szczegóły konieczne dla potwierdzenia proweniencji zostały w pełni usankcjonowane.

Stanisław Kramarczyk miał wszechstronne wykształcenie zdobyte w Krakowie i we Lwowie. Był architektem (odbudowa Wieży Piastowskiej w Opolu), inżynierem (stworzył własny perspektograf - przyrząd ułatwiający tworzenie rysunkowych konstrukcji perspektywicznych), malarzem, scenografem, konserwatorem dzieł sztuki, a zwłaszcza oddanym muzealnikiem. Po skończeniu studiów zamieszkał we Lwowie i podjął pracę na stanowisku starszego asystenta w Katedrze Rysunków Zdobniczych i Dekoracji Wnętrz Politechniki Lwowskiej (1930-1938). Obraz Kompozycja figuralna (Taniec) powstał właśnie w tym okresie, najbardziej twórczym dla Stanisława Kramarczyka. To wówczas stworzył on kilkadziesiąt obrazów (muzeum posiada 24 szkice z lat 1931-1932), brał udział w konkursach architektonicznych, wygłaszał odczyty oraz publikował artykuły naukowe.

Kompozycja figuralna ("Taniec")
jest jedną z serii kompozycji ukazujących ruch ciała w określonym układzie, najpewniej tanecznym. Obrazy różnią się między sobą ilością prezentowanych osób i pozą o charakterystycznym wygięciu ciała i rąk, wnętrze w którym są umiejscowieni jest, jeżeli nie identyczne, to bardzo zbliżone. Ich ubiór jest niezwykle oszczędny – trykot, który w niektórych przypadkach został dopełniony o pelerynę. Pozwala to przypuszczać, że cykl obrazów mógł być inspirowany baletem lub powstał jako element dekoracji teatralnej. Omawiany obraz ukazuje trzy postacie umieszone w centrum – mężczyzn o posągowych twarzach, bez wyraźniej mimiki, o cechach wręcz androgenicznych – ich fizjonomia jest niemal identyczna: smukła twarz, wąskie usta bez uśmiechu, tak samo zaczesane do tyłu proste, półdługie włosy. Proporcje ich ciał są przerysowane – dłonie i stopy zbyt duże i masywne w stosunku do reszty ciała. Każdy z nich patrzy w dół, lecz w innym kierunku, widz jest tu pominięty, jest tylko biernym obserwatorem. Obraz, pomimo że ukazuje pewien rytm i ruch (powtórzony układ rąk), to jest bardzo statyczny, brak mu dynamiki. Taki efekt został osiągnięty poprzez kompozycję na osi obrazu zamkniętą w trójkącie. Co charakterystyczne dla przedstawienia, to wyraźne skupienie się na formie - ciała postaci są potraktowane bardzo rzeźbiarsko z wyraźnym zaznaczeniem muskulatury. Plama barwna położona jest płasko, partiami z zaznaczonym impastem. Modelunek światłocieniowy budowany jest na zasadzie łagodnych, miękkich i subtelnie rozświetlonych przejść tonalnych. Kolorystyka jest monochromatyczna, utrzymana w brązach, ugrach i ciepłej czerwieni. Schematyczność sylwetek oraz architektoniczne wnętrze (schody, łuki, przejścia) sugerują wpływy formistów, ale przede wszystkim odnoszą się do manifestu grupy „Artes”, do której Kramarczyk należał i wspólnie z jej członkami wystawiał. Punktem wyjścia dla grupy było pragnienie połączenia wysiłków dla tworzenia współczesnego malarstwa i współczesnej architektury, jednocześnie przeciwstawiając się dotychczasowym kanonom w tych dziedzinach. Kramarczyk te dwa postulaty potrafił zrealizować w obrębie jednego obrazu, inklinacje architektoniczno-malarskie są u niego wyraźnie namacalne. Grupa „Artes” – polska awangardowa grupa artystyczna założona we Lwowie (1929-1935), miała silne związki z Paryżem – jej członkowie często przebywali w stolicy Francji, a niektórzy z nich uczęszczali do Akademie Moderne. Stąd zapewne obszerna nota na temat twórczości Stanisława Kramarczyka w czasopiśmie paryskim. Jego autor konkluduje, że młody polski artysta to jeden z bardziej oryginalnych malarzy, i że Stanisław Kramarczyk to postać, którą zdecydowanie należy bacznie obserwować.
 

Bibliografia:
Karta inwentarzowa zabytku: MNa/SA 3327
Archiwum Muzeum Powiatowego w Nysie, zespół: Stanisław Kramarczyk, teczka 4.
Kleczyński J., Salon zimowy Instytutu Propagandy Sztuki, [w:] „Kurier Warszawski”, nr 3, Warszawa 1932, s.14.
Kleczyński J., W salonie zimowym, [w:] „Kurier Warszawski, nr 24, Warszawa 1932, s. 15.
Łukasiewicz P., "Artes" 1929-1934, Muzeum Śląskie, Wrocław 1969.
Pawlik K., Dyrektorzy Muzeum w Nysie, Stanisław Kramarczyk i Franciszek Pikuła, [w:] Sławni Nysanie – nauka i kultura bogactwem historii regionu, Opole 2004, s. 86-94.
Pierścieniak M., Stanisław Kramarczyk – architekt, muzealnik, artysta, [w:] „Nyskie Szkice Muzealne”, t. VII, Nysa 2014, s. 67-82.
„La Revue Moderne Illustree Des Arts et de La Vie”, 32 Annee, No 11, 15 Juin 1932, Paris, s. 17-18.

oprac. Ewelina Kwiatkowska