Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Październik


Powiększenie

Wincenty (Łukasz) Mrzygłód, "Portret mężczyzny"

Czas i miejsce powstania: 1948 r.
Materiał i technika: olej na sklejce
Wymiary: wysokość - 92,5 cm, szerokość - 72 cm

Jako październikowy eksponat miesiąca przedstawiony został nowy nabytek Muzeum Powiatowego w Nysie, obraz pędzla górnośląskiego malarza i konserwatora Wincentego (Łukasza) Mrzygłoda. Obraz został zakupiony przez Muzeum w sierpniu bieżącego roku
w wyniku propozycji sprzedaży ze strony osoby prywatnej, która nabyła dzieło na pchlim targu na Wyspach Kanaryjskich. Historia ulokowania obrazu na Wyspach nie jest znana.
Nota biograficzna na temat artysty została już przybliżona przez dr Małgorzatę Radziewicz we wrześniu 2014 r., w ramach opracowanego eksponatu miesiąca - portretu pierwszego starosty nyskiego po II wojnie światowej, Wincentego Karugi.

Ową notę należałoby uzupełnić kilkoma informacjami. Otóż Wincenty Mrzygłód był bardzo dobrze wyedukowanym artystą i konserwatorem dzieł sztuki dwudziestego wieku, kształcącym się pod okiem doskonałych nauczycieli. Naukę rozpoczął w pracowni Juliana Waldowskiego we Wrocławiu, specjalizującego się w malarstwie religijnym, tworzącego i nauczającego w duchu grupy nazareńczyków. Był on pierwszym nauczycielem Mrzygłoda – wprowadził go na ścieżkę poprawnego rysunku, podstaw konserwacji i stylu, który jest widoczny do końca jego twórczości.
Mrzygłód w 1907 r. został bratem franciszkaninem we Wrocławiu-Karłowicach, gdzie przyjął imię Łukasz (którego później używał jako pseudonim artystyczny). Klasztor wysłał Łukasza na dalszą naukę do Królewskiej Szkoły Sztuki i Rzemiosła Artystycznego we Wrocławiu (niem. Die Königliche Kunst- und Gewerbeschule zu Breslau, od 1911 r. Akademia). Nauczycielem malarstwa i rysunku Mrzygłoda był wówczas prof. Eduard Kaempffer. W czasie, gdy ustabilizowaną pozycję zyskiwało już malarstwo ekspresjonistyczne, Kaempffer nadal tworzył w duchu akademizmu. Nauczał malarstwa monumentalnego ze scenami mitologicznymi, religijnymi, historycznymi oraz portrety. Dzięki temu mocną stroną Mrzygłoda został dopracowany rysunek akademicki scen religijnych - ukończył Akademię w 1912 r. obrazem „Śmierć Świętego Franciszka”.

Następnie artysta odbył podróż studyjną po Niemczech, Austrii i Włoszech.
W Monachium skorzystał ze studium z zakresu malarstwa, kopiując dawnych mistrzów
w Starej Pinakotece, a we Włoszech w Muzeum Watykańskim. Podczas podróży wykonywał pejzaże akwarelą, stylem nawiązując do impresjonistów.

Wincenty (Łukasz) Mrzygłód brał udział w walkach podczas I wojnie światowej w Serbii i Macedonii, gdzie również tworzył pejzaże. W 1919 r. wystąpił z zakonu i wziął ślub z Paulą Garbas z Paczyny, gdzie początkowo zamieszkali. Małżeństwo to doczekało się czterech synów i jednej córki. Wincenty działał wówczas jako niezależny artysta, nauczał w Szkole Budowy Maszyn w Gliwicach. W tym czasie tworzył dużo portretów mieszkańców miast i wsi w celach zarobkowych, nawet po dwa, trzy dziennie, a także portrety członków swojej rodziny. Od 1929 r. kontynuował naukę konserwatorską we Wrocławiu, Monachium, Wiedniu i Halle. W 1932 r., po zdobyciu przez Wincentego zawodu konserwatora, rodzina przeprowadziła się do Nysy. Mrzygłód został zatrudniony na etacie kierownika Prowincjonalnego Warsztatu Restauratorskiego w Nysie (jak sam podał - odrestaurował około 400 obiektów do 1945 r.).
Po zakończeniu II wojny światowej Mrzygłód pozostał w mieście, przyjął również obywatelstwo polskie. Od 5 czerwca 1945 r. zatrudniony był przez Starostwo Powiatowe w Nysie jako konserwator zabytków, posadę tę pełnił do końca 1948 r. Następnie, do 1952 r. działał jako samodzielny restaurator i artysta, w szczególności na zlecenie Kościoła. Wraz z przeprowadzką do Nysy nie przestał tworzyć portretów, które są świadectwem jego dojrzałości artystycznej, zbliżając artystę do określenia własnego stylu. Od 1946 r. Mrzygłodowi w pracach pomagał jego syn Arnold, który pobierał u ojca nauki z zakresu konserwacji.

Arnold współpracował z ojcem, szczególnie przy pracach malarskich śląskich kościołów. Pracowali razem w Starym Oleśnie, Pokrzywnicy, Ziemięcicach, Bodzanowie, Reńskiej Wsi, Polskiej Cerekwi, Centawie, Kadłubie, Ostrożnicy, Zakrzowie i Ostropie-Gliwice. Arnold zajmował się konserwacją również samodzielnie. Muzeum Powiatowe w Nysie posiada w swoich zbiorach obraz malarza holenderskiego „Pejzaż z mostem” z XVIII wieku, obecnie na ekspozycji stałej. Dokumentacja konserwatorska tego obrazu z 1993 r. podaje, że na wewnętrznej stronie krosna umieszczona była inskrypcja ołówkiem „Restauriert am 25.6.47 von Arnold Mrzyglod”.
Prezentowany eksponat miesiąca przedstawia nieznanego mężczyznę. Analiza jego fizjonomii, porównanie ze zdjęciami, znanymi wizerunkami członków rodziny może wskazywać na to, że autor przedstawił właśnie wspomnianego Arnolda. Jeżeli portret był wykonany z natury, urodzony 7 grudnia 1921 r. Arnold w chwili portretowania miałby 27 lat. Mężczyzna przedstawiony jest w pozycji siedzącej do linii bioder, ujęty od prawego boku, z dłońmi złożonymi na udach. Odziany jest w szary garnitur i białą koszulę z przewiązanym krawatem w kolorze zszarzałego błękitu ze wzorem w skośne granatowo-pomarańczowe paski. Brązowe włosy, nieco przerzedzone na skroniach, ze znacznymi zakolami, zaczesane są na gładko do tyłu. Cera śniada, nos z niewielkim garbem, wydatny podbródek oraz usta. Oczy ciemne, lekko podkrążone, gęste brwi. Nieznaczne zmarszczki mimiczne wokół ust uzupełniają poważny wyraz twarzy mężczyzny. Na palcu prawej dłoni widoczna złota obrączka, w lewej zaś najprawdopodobniej fragment papierosa. Portretowany siedzi na drewnianym krześle. Tło nieokreślone, cieniowane, w kolorach: szarym, brunatnym, zielonkawym.

Sygnatura „Lucas Mrzygłód” umieszczona jest w prawym górnym rogu, poniżej data „1948”. Podpis jest dość niestarannie poprawiony - imię artysty z pierwotnego „Lucas” zostało zmienione na „Łukasz”. Widoczna jest nałożona druga warstwa farby o ciemniejszym odcieniu - do litery „L”, dołożono kreseczkę, zmieniając ją na „Ł”, literę „c” przerobiono na „k” i dopisano znak „z”. W nazwisku „Mrzygłód” nie było potrzeby dopisywać polskich znaków - jedynie ślady nałożenie kolejnej warstwy farby można dostrzec przy znakach „M”, „r”, „z” i „y”. Artysta w okresie gdy był franciszkaninem sygnował swoje obrazu „Fr Lukas” lub „Lukas OFM”, następnie sygnatury są niejednolite: „Lukas Mrzyglod”, „Lukas Mrzygłód”, później „Łukasz Mrzygłód” (jak na portrecie Karugi z 1948 r. znajdującym się w zbiorach Muzeum). Przyczyna zmian w podpisie na portrecie mężczyzny nie jest znana, nie wiadomo również, czy dokonał jej sam artysta czy osoba trzecia.
Obraz, jeżeli portretowanym jest Arnold, z pewnością nie był tworzony na sprzedaż, lecz do celów prywatnych lub jako studium.
Stan zachowania obrazu ocenia się na dobry. Widoczne są jedynie niewielkie uszkodzenia: drobne odpryski farby w okolicy klatki piersiowej portretowanego oraz spękanie z odpryskiem w dolnym lewym rogu. Na prawej dłoni mężczyzny fragment wklęsłej powierzchni wynikający z pierwotnej nierówności sklejki.

Przedstawiony obraz wzbogaci ekspozycję stałą wystawy „Historia tradycji muzealnej w Nysie. Dyrektorzy: Stanisław Kramarczyk i Franciszek Pikuła” na pierwszym piętrze Muzeum Powiatowego w Nysie.

Wybrana literatura:

Maniurka P., Artysta malarz i konserwator. O Łukaszu Mrzygłodzie (1884-1952) słów kilka [w:] „Opolski informator konserwatorski”, Opole 2010, s. 137-142.

Lukas Mrzyglod (1884-1952), Ein Oberschkesischer Maler und Restaurator. Górnosląski malarz i konserwator, red. P. Mrass, J. Sakwerda, Ratingen – Hösel 1996.

Mrzyglod Lukas (hasło) [w:] Felix Becker, Ulrich Thieme, Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, tom XXV, Leipzig 1931, s. 209.

Pawlik K., Łukasz Wincenty Mrzygłód - życiorys Ślązaka [w:] „Kwartalnik Opolski”, r. 44, nr 1, Opole 1998, s. 64-67.

Pawlik K., O życiu i twórczości Łukasza Mrzygłoda [w:] „Śląsk Opolski”, nr 4/28, Opole 1997, s. 63-71

Dokumenty Archiwum Muzeum Powiatowego w Nysie

Netografia:

http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=158149 [dostęp: 13.09.2018 r.]
oprac. Patrycja Ciecior