Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Sierpień


Powiększenie
Powiększenie

Dwa puchary fletowe

Czas powstania: XIV/XV w.
Materiał: szkło krzemianowo-potasowo-wapniowe
Wymiary: wysokość – 44 i 27,5 cm

Numery inwentarzowe: MNa/A/182/7; MNa/A/654/7

Jako eksponat miesiąca marca w 2010 roku zaprezentowany został zespół średniowiecznych naczyń szklanych określanych jako puchary fletowe. Obecnie chcemy zaprezentować dwa naczynia z tej grupy, które w ostatnich dwóch latach zostały poddane konserwacji, częściowej rekonstrukcji i szczegółowym badaniom fizykochemicznym. Jest to wynik współpracy prowadzonej od wielu lat pomiędzy Muzeum Powiatowym w Nysie a Akademią Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu w zakresie badań i konserwacji obiektów zabytkowych.

Badania i konserwacja zostały wykonane w ramach pracy dyplomowej przez Panią Magdalenę Ziółkowską, pod kierunkiem dr Katarzyny Wantuch-Jarkiewicz i przy konsultacji mgr Mariusza Krawczyka, dr Pawła Rzeźnika i prof. Kazimierza Pawlaka. Prace konserwatorskie poprzedzone zostały szczegółowymi analizami materiału szklarskiego (badania mikroskopowe, mikrofotograficzne, rentgenowskie, analiza stanu zachowania i przyczyn zniszczeń szkła). Prace te prowadzono w: Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (M. Ziółkowska, prof. H. Stoksik), Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie (dr Katarzyna Stefańczyk, konsultacja: dr Paweł Karaszkiewicz) oraz Vysokej škole chemicko-technologickej w Pradze (dr inż. Dana Rohanová).

W ramach konserwacji szkła i rekonstrukcji naczyń wykonano inwentaryzację zachowanych fragmentów z pomiarami, rysunkami i mapami zniszczeń. Następnie zdemontowano stelaże na których fragmenty naczyń były zamocowane, dokonano kompleksowego czyszczenia szkieł, zarówno partii powierzchniowych jak i przełamów. W następnej kolejności, przy użyciu żywicy akrylowej sklejono spękania powierzchniowe szkła, oraz zachowane fragmenty naczyń. Całość zamocowano na specjalnie zaprojektowanych stelażach umożliwiających ekspozycję naczyń. Wykonane zostały z włókna szklanego i bibułki japońskiej spojonych żywicą epoksydową. Barwa finalnego uzupełnienia nawiązuje do pierwotnego koloru oryginalnego szkła sprzed stanu korozji.

Na podstawie wyników badań specjalistycznych wykonanych w Nysie oraz Pradze, stwierdzono, iż oba prezentowane tu puchary wykonane zostały ze szkła krzemianowo – potasowo – wapniowego. Jest to tzw. szkło leśne o recepturze popiołowej. Posiada zielonkawą barwę i jest charakterystyczne wyłącznie dla zachodniej i centralnej Europy okresu późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności. Podstawowymi składnikami zestawu szklarskiego do wytopu takiego szkła była krzemionka pozyskiwana ze skał kwarcowych (łupki kwarcytowe, kwarcyty, piaski kwarcowe) i potaż uzyskiwany z popiołu drzewnego. Obfitość tego typu surowca w południowej, górzystej i zalesionej części księstwa nyskiego biskupów wrocławskich sprawiła, że od okresu średniowiecza, aż do XVIII wieku funkcjonowały tu leśne huty szkła, wytwarzające naczynia na potrzeby biskupiego dworu i nyskich mieszczan.

Prezentowane naczynia należą do kategorii średniowiecznych pucharów fletowych, zwanych również pucharami typu czeskiego. Oba te określenia odnoszą się do grupy wysokich naczyń szklanych o relatywnie prostym, słabo profilowanym korpusie oraz niemal płaskiej, szerokiej tarczowatej podstawie. Puchary fletowe wykonywano za pomocą technik hutniczych: wydmuchiwania korpusu, następnie formowania stopy poprzez nawijanie nitki lub taśmy szklanej wokół wepchniętego do wnętrza dna, oraz zdobienia korpusu na gorąco. Powierzchnię naczyń ozdabiano dookolną nicią szklaną, bądź też guzkami z roztopionej masy szklanej. W okresie późnego średniowiecza puchary fletowe zyskały popularność jako wykwintne naczynia stołowe służące do spożywania piwa.

Pierwszy spośród pucharów zestawiony został z 6. zachowanych fragmentów. Odtworzony jako naczynie o wysokości 27,5 cm (brak środkowej partii korpusu uniemożliwia precyzyjne określenie pierwotnej wysokości). Średnica podstawy – 10,6 cm, średnica wylewu – 5,5 cm. Grubość ścianek – 2–3 mm. Korpus zdobiony guzkami, a w górnym zwieńczeniu, pod wylewem – dookolna nić szklana. Obecna barwa szkła – jasnobrunatna.

Drugi egzemplarz o wysokości 44 cm, odtworzony z 31. zachowanych fragmentów, o złocistym obecnie kolorze. Średnica podstawy – 13 cm, maksymalna średnica korpusu – 6,2 cm. Górna część naczynia zdobiona drobnymi guzkami. Strefa zdobienia od dołu i góry ograniczona zachowaną fragmentarycznie nicią szklaną owiniętą wokół korpusu.

Zabytki do końca sierpnia prezentowane są na holu I piętra Muzeum Powiatowego w Nysie. W okresie późniejszym umieszczone zostaną na stałej ekspozycji archeologicznej „Nysa średniowieczna”.

Literatura:
M. Krawczyk, W. Romiński, Wyroby szklane z XIII – XVIII w. z badań archeologicznych w Nysie, [w:] "Silesia Antiqua", t. 40, Wrocław 1999, s. 133 – 159.

M. Krawczyk, Sztuka szklarska dawnego księstwa nyskiego na podstawie zbiorów archeologicznych Muzeum w Nysie, "Nyskie szkice muzealne", t. IV, Nysa, 2011, s. 15 – 34.

MY ʼ17 dyplomy ASP we Wrocławiu, wyd. Akademia Sztuk Pięknych im Eugeniusz Gepperta we Wrocławiu, Wrocław 2017, s. 58-59.

M. Ziółkowska, DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH I RESTAURATORSKICH - Konserwacja i restauracja dwóch średniowiecznych, szklanych pucharów fletowych z Muzeum Powiatowego w Nysie, praca dyplomowa na Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta – Wydział Ceramiki i Szkła – Katedra Konserwacji i Restauracji Ceramiki j Szkła, pod kierunkiem dr K. Wantuch-Jarkiewicz, Wrocław 2017 (praca w archiwum ASP Wrocław - Pracownia Konserwacji i Restauracji Szkła - Plac Polski 3/4 , 50-156 Wrocław; Muzeum Powiatowe w Nysie, wykonawca prac - Magdalena Ziółkowska).

M. Ziółkowska, Średniowieczne puchary fletowe na ziemiach Korony Czeskiej, praca dyplomowa na Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta – Wydział Ceramiki i Szkła – kierunek: Wzornictwo, specjalizacja: Restauracja i Konserwacja Ceramiki i Szkła, pod kierunkiem dr P. Rzeźnika, Wrocław 2017 (praca w archiwum ASP Wrocław - Pracownia Konserwacji i Restauracji Szkła - Plac Polski 3/4 , 50-156 Wrocław; Muzeum Powiatowe w Nysie)
oprac. Mariusz Krawczyk