Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Luty


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Porcelanowa kompozycja figuralna

Czas i miejsce powstania: XIX/XX wiek, E&A Müller Porzellanfabrik (Schönwald, Bawaria, Niemcy)
Materiał i technika: porcelana twarda, malatura podszkliwna i naszkliwna
Wymiary: wysokość - 19,5 cm, szerokość - 16,5 cm, głębokość - 12,5 cm


Jako eksponat miesiąca przedstawiamy neorokokową figurkę porcelanową, której tematyka nawiązuje do mitologii. Jest sygnowana i pochodzi z niemieckiej fabryki E&A Müller.

Prezentowana figurka przedstawia postać kobiety siedzącej na drewnianej ławeczce, z puttem wspartym o jej kolana, szepcącym do jej lewego ucha. Obok umieszczono kosz z kwiatami, a u podnóża ławeczki krzak konwalii. Całość utrzymana jest w pastelowej kolorystyce. Postać kobieca ubrana jest w długą, liliową suknię z fioletową przepaską pod biustem, dolna jej część jest w kolorze różowym, z wywijającą się błękitną podszewką. Całość ubioru udekorowano złotym ornamentem zdobiącym dolny brzeg sukni oraz złotymi elementami rozrzuconymi nieregularnie na całości tkaniny. Kobieta lewą ręką obejmuje putto, prawą odsuwa od siebie, jakby w geście zaskoczenia. Spod sukni wysunięte są jej bose stopy. Jasne włosy spięte są w wysoki kok z wywiniętą grzywką. Policzki oraz usta zostały zaakcentowane mocniejszymi kolorami. Amorek odziany tylko w seledynową przepaskę na biodrach, ma liliowo-złote skrzydełka oraz kręcone jasne włosy. Całość kompozycji umieszczono na wypukłej, owalnej podstawie z malowanymi i plastycznymi kwiatami oraz elementami złoconymi, imitując rokoko. Figurka nawiązuje swoją tematyką do mitologii rzymskiej - można się tutaj doszukać postaci Wenus i Amora, a przedstawienie zachowuje idylliczny klimat.

Stan zachowania figurki jest bardzo dobry, jedynie drobne zabiegi rekonstrukcyjne przeprowadzone zostały na trzech palcach prawej dłoni kobiety oraz części ławeczki i kosza, a główka putta jest doklejona.

Tworzywo, z którego figurka została wykonana, uważane jest za najszlachetniejszy rodzaj ceramiki. Porcelana została odkryta w Chinach już w VII wieku, a receptura masy wówczas była ściśle strzeżona. Z historią odkrycia europejskiej odmiany porcelany w XVIII w. oraz technologicznymi szczegółami dotyczącymi jej wyrobu, można zapoznać się w innym miejscu naszej strony internetowej, przy opisie porcelanowej wazy z malowidłami Verneta.>>
Z porcelany wykonywano wieloelementowe zastawy stołowe, wazy, wazony, misy i inne dekoracyjne elementy. Popularność figurkom porcelanowym przyniosły projekty Johanna Joachima Kändlera, który działał w pierwszej, najsłynniejszej manufakturze porcelany – w Miśni. Rokokowe figurki służyły głównie do przyozdobienia stołów w czasie przyjęć, ale też były ozdobą serwantek, konsol oraz kominków. Sława figurek związana była z nowymi tematami kompozycji jakie zaproponował Kändler, odrzucając panujący dotąd wschodni styl, a proponując: sceny miłosne, mitologiczne, pasterskie, dworskie, przedstawienia aktorów, tancerek oraz zwierząt. Szczyt popularności projektów Kändlera, których stworzył setki, przypada na lata 1740-1756.

Styl rokokowy w dziedzinie dekoracji stołów wrócił do łask w XIX wieku jeszcze dwukrotnie. Okres 1840-1850 nazywany jest „drugim rokokiem”. Charakterystyczne dla tego stylu elementy dekoracyjne stosowano powszechnie, a kwiaty i owoce wypełniały prawie każdą wolną część na produktach. W tych latach nawet miśnieńska manufaktura odnowiła stare formy, które nieznacznie przerabiano. Połowa wieku wiąże się z osłabieniem popularności elementów neorokokowych, które nadal są produkowane, lecz już w mniejszych nakładach. W latach 80-tych XIX w. wytwórnie porcelany zaczęły na nowo powracać do motywów rokokowych, które były najchętniej kupowane i odnosiły największy sukces. Jest to tak zwane „trzecie rokoko” (około 1900).

W tym właśnie czasie powstała opisywana figurka. Pochodzi ona z wytwórni, która założona została w roku 1890 przez braci Müller: Eduarda i Adolfa. Od 1895 roku zarejestrowana została jako E.&A. Müller Porzellanfabrik. Bracia Müller byli synami Johanna Nicola Müllera, który był inicjatorem fabryki porcelany Schönwald AG założonej w 1879 r. Z czasem większa część akcji fabryki braci została kupiona przez Porzellanfabrik Kahla, a ostateczne zamknięcie fabryki E&A Müller datowane jest na rok około 1945. Produkowano w niej głównie luksusowe zastawy na potrzeby gospodarstw domowych i hotelowych oraz figurki.

Ważnym elementem każdego wyrobu porcelanowego jest sygnatura umieszczana na jego spodzie. Swoje produkty znakowali już Chińczycy, pierwsze sygnowania w Europie pojawiły się w Miśni, a używano do tego kobaltowej farby pod glazurą. Z biegiem lat pojawiały się kolejne kolory. Znaki nie były tylko malowane, stosowano też wyciski, rytowania, później stemplowania i druk. Pierwszym powodem nadawania sygnatur był nakaz związany z kontrolą celną, ale także promocja i gwarancja autentyczności. Manufaktury i fabryki miały często różne oznaczenia w różnych latach, co ułatwia datowanie przy pomocy katalogów wzorów. Fabryka E&A Müller też nie miała jednej sygnatury. Zmieniała się ona na przestrzeni lat, w zależności od posiadaczy akcji tej fabryki. Oprócz sygnatury, wyroby miały też inne znaki na dnie. Każda z fabryk ma swój system znakowania. Mogą to być numer bądź sygnatura malarza, numer formy, oznaczenia dekoratora, rodzaju wielkości w jakiej występuje dany przedmiot, jakości lub po prostu rok powstania. Na nyskim wyrobie widnieją: „50” - najprawdopodobniej numer malarza, wyciśnięty numer formy „1451”, oraz kobaltowa, podszkliwna sygnatura. Ma ona formę herbu z dwoma literami w polu tarczy: „S” i „V”. W hełmie herbu korona, a nad nią litera „M”.
Obok opisanej wyżej figurki, w zbiorach Muzeum Powiatowego w Nysie znajduje się niemal bliźniacze przedstawienie, różniące się jedynie szczegółami kompozycji. Obydwa wyroby zobaczyć można na II piętrze ekspozycji stałej, w ramach wystawy „Sztuka i rzemiosło artystyczne od XVI do XIX wieku”


Bibliografia:
Chrościcki L., Porcelana – znaki wytwórni europejskich, Warszawa 1974.
Diviš J., Porcelana europejska, Warszawa 1984.
Sozańska J., Porcelana z wytwórni europejskich, Wrocław 2002.

Netografia:
http://www.porcelainmarksandmore.com/germany/thuringia/schwarza-01/index.php [dostęp: 22.12.2017]
http://www.porcelainzone.com/pl/factories/e-muller [dostęp: 05.01.2018]
https://www.zlotaproporcja.pl/2015/09/14/misnia-i-slynna-misnienska-porcelana/ [dostęp: 15.01.2018]
Oprac. Patrycja Ciecior