Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Kwiecień


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

"Św. Franciszek podczas modlitwy"


Autor:
Francesco Gherardi (?)
Czas powstania: XVII wiek
Wymiary: wysokość - 138 cm, szerokość - 110 cm
Materiał i technika: olej na płótnie

Święty Franciszek nazywany Biedaczyną z Asyżu, jest jedną z najbardziej znanych i lubianych postaci w chrześcijaństwie. Był człowiekiem, który wyrzekł się bogactwa, by służyć potrzebującym, dając przykład naśladowania Jezusa ubogiego i pokornego. Obdarzony wyjątkową wrażliwością, kochał życie i każde boskie stworzenie.
Święty Franciszek - Giovanni di Bernardone – urodził się w 1182 roku w Asyżu. Pochodził z zamożnej rodziny kupieckiej. Jego ojciec Piotr, często podróżujący do Francji, nadał synowi przydomek Francesco, czyli Francuzik. Jako młody człowiek, przyszły święty korzystał z uroków dostatniego życia, czas spędzając na rozrywkach. Dalsze koleje losu – udział w wojnie Asyżu z Perugią i roczny pobyt w niewoli – spowodowały duchową przemianę młodzieńca.

Pewnej nocy Franciszek usłyszał głos Boga, który nawoływał: „…napraw Mój dom”. Potraktował to bardzo dosłownie, i by uzyskać środki finansowe na remont pobliskiego kościółka, sprzedał drogie sukno należące do ojca. Ten, rozgniewany, oskarżył go przed sądem i zażądał zwrotu pieniędzy. Wówczas Franciszek oddał ojcu nie tylko pieniądze, ale także odzienie, mówiąc, że od tej pory tylko Bóg będzie dla niego Ojcem.

Franciszek odnalazł swoją drogę życia, zrozumiał słowa Pana wzywające go do odnowy Kościoła pogrążonego w konfliktach. Przywdział szatę pokutną, przepasał się sznurem i zaczął prowadzić życie ascetyczne, utrzymując się jedynie z jałmużny. Wzorując się na Jezusie, skupił wokół siebie dwunastu braci i głosił kazania, w których wzywał do czynienia dobra, nawoływał do ubóstwa i miłości bliźniego.

W 1210 roku przybył wraz z towarzyszami do Rzymu, gdzie papież Innocenty III (1198-1216) zgodził się na zatwierdzenie reguły nowego zakonu - Braci Mniejszych, zwanych franciszkanami. Po powrocie osiedlili się oni w Asyżu, przy kaplicy Matki Bożej Anielskiej zwanej Porcujunkulą, która stała się kolebką zakonu. Franciszkanie bardzo szybko zdobywali nowych współbraci, gdyż zamiast zamkniętego w murach klasztornych życia ascetycznego prowadzili wędrowne kaznodziejstwo, a ich filozofia opierała się na afirmacji świata i jego piękna. Wkrótce powstał również żeński odpowiednik zakonu założony przez św. Klarę (1194-1238) tzw. klaryski.

Franciszek pragnął ewangelizować nie tylko chrześcijan. W roku 1219 wyruszył na krucjatę do Ziemi Świętej. Podczas spotkania z sułtanem Al-Kamilem, zadziwił go potęgą swojej ufności w Bożą łaskę, kiedy wskoczył w ogień i wyszedł z niego bez obrażeń. Władca zdumiony głęboką wiarą zakonnika, podarował mu glejt, który pozwolił na bezpieczne podróżowanie po miejscach świętych.
W Boże Narodzenie 1223 roku w pustelni w Greccio Francesco zaaranżował żywy obraz przypominający stajenkę betlejemską, tworząc tym samym tradycję jasełek.
Rok później w grocie na szczycie La Verny w Asyżu, gdzie trwał na modlitwie i 40-dniowym poście, Franciszek jako pierwszy w dziejach Kościoła, otrzymał stygmaty-ślady męki Chrystusowej. Stan jego zdrowia stale się pogarszał. Krwawienia z ran były coraz bardziej bolesne, a silne napięcia psychiczne, towarzyszące stanom mistycznym, spowodowały niemal całkowitą utratę wzroku.
Franciszek z Asyżu zmarł 4 października 1226 roku, w obecności współbraci, na własne życzenie- ułożony nagi na ziemi. Został kanonizowany już dwa lata po śmierci. Na tak szybką decyzję o uznaniu go świętym wpłynęły liczne cuda, które były jego udziałem jeszcze za życia.
Biedaczyna z Asyżu stał się inspiracją dla wielu artystów- malarzy, rzeźbiarzy, pisarzy i filmowców. Postać tę uwiecznili tacy mistrzowie malarstwa jak: El Greco, Francisco de Zurbarán, Bartolomé Esteban Murillo, Michelangelo Merisi da Caravaggio, Giotto di Bondone czy Domenico Ghirlandaio. Autorem prezentowanego obrazu jest najpewniej włoski artysta barokowy Francesco Gherardi. który był uczniem Michelangelo Cerquozzi.
Dzieło pochodzi z kolekcji rodziny Pohlów, która posiadała dobra w Kałkowie. Do Muzeum w Nysie został przekazany w maju 1947 roku.

Scenę modlitwy Franciszka artysta usytuował w górzystym pejzażu z ciemnobrunatnymi drzewami. Po prawej stronie obrazu na tle błękitnego nieba, na jednej ze skał rośnie, targane wiatrem, zielone drzewo. Symbolizuje ono Kościół, który założył Chrystus na skale, czyli św. Piotrze. Św. Franciszek klęczy, jest pochłonięty żarliwą modlitwą, złożone dłonie ukazują stygmaty, będące symbolem wyjątkowego związku z Bogiem i udziałem w tajemnicy Zbawienia przez doświadczenia cierpienia. Jasną twarz, odbijającą się kontrastem od ciemnego tła, okala krótko przycięta broda. Oblicze Franciszka jest pokorne, pełne ufności w Bożą łaskę i zawierzenia w Jego zamiary, ale i współodczuwania Chrystusowej męki. Głowę świętego, nad którą widoczny jest świetlisty nimb, zdobi tonsura - symbol przynależności do duchowieństwa, oddzielenia się od świata i oddania Bogu. Szatę stanowi brązowy habit z szerokimi rękawami i kapturem, przepasany długim sznurem z trzema węzłami, oznaczającymi trzy śluby zakonu - posłuszeństwo, ubóstwo i czystość. Z boku pasa wisi koronka różańca w kolorze czerwonym (czerwień przypisywana jest tajemnicom bolesnym). Przed klęczącym Franciszkiem, oparta o czaszkę, leży rozłożona księga Ewangelii stanowiąca jego życiowy drogowskaz. Ludzka czaszka, leżąca przy krucyfiksie, symbolizuje pokutę i rozważanie spraw ostatecznych. Św. Franciszek modli się przy skale, którą otacza najprawdopodobniej krzew róży pnącej pozbawiony kwiatów. Roślina ta ma bardzo bogatą symbolikę, natomiast wyraźnie widoczne tutaj ciernie oznaczają mękę Pańską.
Artysta skupił naszą uwagę na samej postaci, dyskretnie oddając scenerię, w zamian wyeksponował przeżycia duchowe, poprzez wyraz twarzy świętego i otaczające go symbole: czaszkę, krucyfiks i Ewangelię. Ten sposób przedstawienia Franciszka był bardzo popularny w malarstwie barokowym.

Franciszek był średniowiecznym ascetą, jednak jego wiara była radosna i prosta, utożsamiał ją bowiem z umiłowaniem Boga i wszystkich Jego stworzeń.
Pozostawił po sobie pisma, listy, teksty poetyckie i modlitewne. Najsłynniejszym dziełem jest „Pieśń słoneczna”, którą napisał będąc już bliski śmierci. Św. Franciszek jest patronem Włoch, Asyżu, Bazylei, a także wielu zakonów (m. in.: albertynów, franciszkanów, kapucynów, klarysek). Jest również opiekunem ekologów, niewidomych, pokoju, ubogich, więźniów, kupców, zwierząt, harcerzy, ornitologów, hodowców ptactwa domowego oraz aktorów. W dniu wspomnienia św. Franciszka, 4 października, obchodzony jest Światowy Dzień Zwierząt.

 Literatura:

Bauer Z., Leszkiewicz A., Wielka Księga Świętych, Kraków 2003.
Karta inwentarzowa Muzeum Powiatowego w Nysie, MNa/SA 61
Thieme-Becker, Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler, Leipzig 1913, T. XIII, s. 522.
Wrześniak M., Święci według mistrzów, 100 dzieł wielkich malarzy, Rzeszów 2009.

http://www.deon.pl/religia/swiety-patron-dnia/art,239,sw-franciszek-z-asyzu-patron-papieza.html
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/P/PR/echo-47-2009-stygmaty.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_z_Asy%C5%BCu
Oprac. Ewelina Kucia