Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Listopad


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Wilkom cechu rzeźników (1697 r.)


Czas powstania:
1697 r.
Materiał i technika: cyna odlewana, rytowanie
Wymiary: wysokość - 62 cm, średnica stopy - 16,4 cm, średnica wylewu - 12,6 cm

W poprzednim miesiącu zaprezen-towaliśmy w ramach cyklu „Obiekt miesiąca” naczynie cynowe o wyjątkowo oryginalnym kształcie owcy. Tym razem chcemy przybliżyć inny typ reprezen-tacyjnego cechowego naczynia - wilkom cechu rzeźników. Termin wilkom ma swoją etymologię w języku niemieckim. Naczynia te wytwarzano najczęściej z cyny lub szkła. Zazwyczaj są to przedmioty o dużych wymiarach, bogato zdobione dekoracją rytą, inskrypcjami, malowidłami, emaliowanymi napisami, wyposażone w pokrywę. Wilkomy służyły do picia piwa i były używane przy ważnych uroczystościach cechowych. Ich wyrób wyewoluował w Niemczech w 2 poł. XVI wieku, na szerszą skalę rozwinął się w XVII wieku i został spopularyzowany na terenie całej Europy. Cynowe naczynia wykonywano ze stopu ołowiu i cyny. Czystej cyny używano bardzo rzadko ze względu na wysoką cenę tej rudy oraz kruchość metalu. Przedmioty te wykonywano techniką odlewania w odpowiednich formach. Następnie były one cyze- lowane, dekorowane grawerunkiem oraz oznaczane sygnaturą (punca, znak, gmerk). Praca nad tym stopem jest dość łatwa z racji jego dużej ciągliwości i plastyczności oraz stosunkowo niskiej temperatury topnienia. Cyna jest białym metalem, znanym i używanym do wykonywania różnego typu naczyń już od czasów starożytnych. Metal ten odnajdywano w grobowcach starożytnych Egipcjan, był niezwykle popularny w czasach Imperium Rzymskiego.

W zbiorach Muzeum w Nysie znajduje się pokaźna kolekcja cynowych, cechowych naczyń. Dużą część tego zbioru stanowią naczynia wykonane dla jednego z najbogatszych i najbardziej wpływowych nyskich cechów jakim był cech rzeźników. Prezentowany wilkom pochodzi z 1697 roku i został wykonany przez nyskiego konwisarza Johanna Carla Agrath, który w 1683 roku został mistrzem i ożenił się z wdową po konwisarzu C. Hesslerze. Zmarł w 1704 roku. Swoje wyroby sygnował puncą miejską w postaci lilii heraldycznej oraz znakiem przedstawiającym jelenia w skoku i monogramem ICA. Wilkom stoi na podwyższonej stopie z profilowanym trzonem i mocno zaznaczonym nodusem. Górna część czary cylindryczna, dolna z mocnym wybrzuszeniem. Brzusiec dekorowany jest rzędem przylutowanych lwich głów, drugi rząd masek lwich głów, przylutowany wokół krawędzi wylewu. Na cylindrycznej części czary widnieje grawerowany napis: DIE HERREN ELLSTEN GEORGE LANGER GEREMIAS SCHREER DIE HERREN BEISTETZER CASPER STEFFEN FRIEDERICH LANGER DER HERR VATER BALTZER TRIBISCH - DIE ALT KNECHT HANS GEORGE KIRCHNER BONAVENTURA OLBRECHT HANS GIRSDORF MELCHIOR WINCKLER ANNO 1697. Pokrywa płaska, zakończona zwieńczeniem w postaci kolumny, której górną część stanowi ażurowy element w kształcie serca, pośrodku którego umocowany jest leżący wół. Wokół zwierzęcia wici roślinne. Na krawędzi pokrywy znajdują się cztery otwory służące do zawieszenia plakietek cechowych. Punca miejska oraz punca konwisarza znajdują się na zewnętrznej stronie stopy. Przy wilkomie zaczepiona jest jedna plakietka wykonana ze srebra, o owalnym kształcie z rytym monogramem J.F.M. i datą 1733, które są otoczone ornamentem roślinnym.

Wilkom cechu rzeźników należy do jednego z najokazalszych w muzealnej kolekcji. Zwraca uwagę dokładnym opracowaniem detali, wielkością, przykuwa uwagę zwieńczeniem w formie serca z wpisaną w nie sylwetką wołu, która sugeruje zleceniodawcę – cech rzeźników. Naczynie to należy do nielicznej grupy zabytków, które znajdowały się w zbiorach przedwojennego muzeum – Towarzystwa Sztuki i Starożytności, założonego w 1897 roku i które przetrwały wojenną zawieruchę. Informacje na jego temat oraz niezwykle cenny materiał ilustracyjny można odnaleźć w roczniku muzealnym "Jahresbericht des Neisser Kunst- und Altertumsvereins" z 1899 roku. Obecnie zabytek znajduje się na I piętrze ekspozycji stałej Muzeum w Nysie w ramach wystawy „Nyskie rzemiosło artystyczne i pamiątki miejskie”.


Wybrana literatura:
Haevernick, Aus dem Museum, s. 56, [w:] "Jahres-Bericht des Neisser Kunst und Alterums-Vereins 1898", Neisse 1899, s. 54-57.
R. Motyl, Wyroby konwisarstwa nyskiego w zbiorach Muzeum w Nysie, [w:] "Opolski Rocznik Muzealny", t. VII, Opole 1982, s.162, 169-172
Słownik Terminologiczny Sztuk Pięknych, Warszawa 1976, s. 488.
U. Thieme, F. Becker, Allgemaines Lexikon der bildenden Kunstler, t. I, Lipsk 1909, s. 134.

Oprac. Małgorzata Pierścieniak