Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Styczeń


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Hendrik Goltzius, "Jowisz pod postacią Diany uwodzi Kalisto"


Czas i miejsce powstania:
1589 r.
Wymiary:
wysokość - 18 cm, szerokość - 25,7 cm
Materiał i technika:
miedzioryt

Wkraczając w Nowy Rok i radosny czas karnawału, jako zabytek miesiąca, proponujemy Państwu zapoznanie się z jedną z serii dwudziestu grafik, składających się na cykl ilustracji do wielkiego starożytnego poematu Owidiusza „Metamorfozy”.
Owidiusz (Publius Ovidius Naso, 43 p.n.e. – 18.n.e.) był najbardziej utalentowanym elegikiem i ostatnim wielkim poetą rzymskim młodszego pokolenia czasów augustiańskich. Przez całe życie stronił od udziału w życiu politycznym, jak i uciekał od kariery urzędniczej. Ukochał bowiem literaturę, a posiadając ogromny talent, poświęcił się całkowicie twórczości poetyckiej. W 8 roku n.e. poeta został skazany na wygnanie do miasta Tomi nad Morzem Czarnym. Dzisiaj miejscowość ta nosi nazwę Konstanza i znajduje się na terenie Rumunii. Powody wygnania Owidiusza nie są do końca znane. Jedna z hipotez głosi, że znał on kompromitujące fakty z życia rodziny cesarskiej i jako niewygodny świadek został z Rzymu usunięty. Inna mówi o tym, iż cesarz Oktawian skazał poetę na wygnanie przez jego często frywolną, miłosną twórczość, co zupełnie nie pasowało do ducha czasów Oktawiana.
Wśród dzieł tego znakomitego twórcy możemy wymienić utwory o tematyce miłosnej, wśród nich: trzy księgi elegii miłosnych "Amores" (Miłostki), trzy księgi "Ars amatoria" (Sztuka kochania), "Remedia amoris" (Lekarstwa na miłość), "Heroidy" – fikcyjne miłosne listy bohaterek mitycznych, "De medicamine faciei" (O kosmetyce twarzy kobiecej). W twórczości rzymskiego poety znajdziemy również i takie utwory jak zaginiona tragedia "Medea", poemat "Fasti" (Kalendarz) , gdzie starał się wyjaśnić pochodzenie świąt i uroczystości przypadających w pierwszej połowie roku; drugiej części już nie zdołał dokończyć, elegie "Tristia" (Żale) i "Epistulae ex Ponto" (Listy z Pontu). Niezaprzeczalnie jednak największym, najwybitniejszym i najbardziej znanym dziełem Owidiusza jest pisany heksametrem, pomiędzy 2 a 8 rokiem n.e., poemat epicki - "Metamorfozy".
"Metamorfozy" czyli "Przemiany" są wielką opowieścią-baśnią, rozgrywającą się poza czasem, w której wszystko jest możliwe. Poemat składa się z 246 mitów, opowiadających o przemianach ludzi w zwierzęta leśne, ptaki, owady, drzewa, kwiaty, skały, konstelacje gwiazd, bogów, bożków oraz o przemianach grzybów, kamieni, zwierząt w ludzi. Mity ułożone zostały w sposób chronologiczny.

W zbiorach Muzeum w Nysie znajdują się dwie serie odbitek graficznych stanowiących plastyczną interpretację poematu. Pierwsza z tych serii to piętnaście miedziorytów z paryskiego wydania "Metamorfoz" (1637 rok), do którego rysunki przygotował Francis Cleyn, rytował natomiast Salomon Savery. Druga seria grafik, do których należy prezentowany miedzioryt, wykonana została przez Hendrika Goltziusa w 1589 roku.

Rycina ukazuje moment przybycia Jowisza pod postacią Diany do Kalisto. Mieszkała ona w Arkadii i była jedną z najbardziej umiłowanych towarzyszek Diany. Pewnego popołudnia Kalisto znalazła sobie polankę wśród leśnych kniei i spokojnie ułożyła się do snu. Tymczasem Jowisz spoglądając na świat dostrzegł młodą, piękną dziewczynę i postanowił ją uwieść. Przybrał więc postać Diany, opiekunki ślicznej nimfy i objawił się przed nią. Kalisto będąc przekonaną, iż zaszczyciła ją obecnością sama bogini, ufnie i z radością przywitała się z nią. Nagle znalazła się w objęciach Jowisza, który zrzucił przybraną sylwetkę Diany i ukazał się jej w swojej prawdziwej postaci. Pomimo tego, iż dziewczyna się wzbraniała, Jowiszowi udało się ją posiąść. Kiedy bóg ją opuścił i powrócił na Olimp, zawstydzona Kalisto uciekła z lasu. Biegnąc spotkała orszak swej opiekunki Diany, powracającej z udanego polowania. Diana zabrała swoje towarzyszki nad strumień, by zażyć kąpieli po upalnym dniu. Kalisto wzbraniała się stanowczo przed zdjęciem swojej sukni, wstydziła się i obawiała, że inne dziewczęta odkryją co się wydarzyło. Beztroskie nimfy, niby to w zabawie, otoczyły Kalisto i podstępem ściągnęły z niej suknię. Wówczas Diana widząc jak wstydliwie jej ulubienica zakrywa łono, domyśliła się prawdy i w gniewie wypędziła biedną dziewczynę ze swojego orszaku.

Autorstwo omawianej grafiki oraz pozostałych ilustracji składających się na kolekcję, zostało ustalone dzięki sygnaturze: „H. Goltzius juuen, A 1589” znajdującej się na odbitce graficznej: „Stworzenie Świata”. Hendrik Goltzius był artystą uznanym i wielce cenionym już za życia. Obecnie środowisko historyków sztuki uważa go za jednego z najwybitniejszych europejskich grafików przełomu XVI i XVII wieku.

Hendrik Goltzius urodził się w 1558 roku w Mülbracht, na terenie dzisiejszej Holandii, zmarł w Haarlemie w roku 1617. Pochodził z artystycznej rodziny. Zarówno jego ojciec, jak i wuj oraz bracia zajmowali się rzemiosłem malarskim i graficznym, ale cały genetycznie zakodowany talent rodziny objawił się w pełni właśnie w tym jednym człowieku. Goltzius zajmował się przede wszystkim rysunkiem oraz grafiką i w tej dziedzinie przeszedł do historii sztuki. Warto jednak wspomnieć i o tym, że ten wielki artysta również malował, a ponadto był wydawcą rycin. W wieku około 14 lat rozpoczął naukę w pracowni rytownika i wielkiego humanisty Dirca Volkertsz’a Coornherta. Od 1577 roku pracował w Haarlemie dla antwerpskiego wydawcy rycin Philipa Galle. Po ślubie z Margareth Jansdr, otworzył własną oficynę wydawniczą. Momentem przełomowym w jego karierze okazała się podróż do Włoch w latach 1590/1591. Zaowocowała ona licznymi studiami nad rzeźbą antyczną, rysunkami przedstawiającymi rzymskie zabytki, jak i dzieła współczesnych mu artystów włoskich. To właśnie po tej podróży w jego twórczości najczęściej wybieranymi tematami były przedstawienia mitologiczne.

Zaprezentowaną grafikę jak i cały cykl prac Goltziusa oraz piętnaście równie ciekawych sztychów Francis Cleyn’a i Salomon Savery’ego, można obejrzeć w salach wystaw czasowych Muzeum w Nysie do 11 stycznia więcej <<.

Oprac. Małgorzata Pierścieniak