Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Kwiecień


Powiększenie

Federico Barocci (?) "Złożenie do grobu"

Czas powstania: 2 poł. XVI w.
Wymiary: wysokość - 56,5 cm, szerokość - 36,5 cm
Materiał i technika: olej na blasze miedzianej

Na marcowy obiekt miesiąca został wybrany obraz przypisywany Francesco Bassano „Ukrzyżowanie”, w kwietniu kontynuujemy temat Męki Pańskiej prezentując Państwu obraz przypisywany Federico Barocciemu „Złożenie do grobu”.
Federico Barocci posługiwał się często pseudonimem Baroccio, jednak jego prawdziwe nazwisko to Fiori. Urodził się w 1535 lub 1538 roku, zmarł w 1612 roku w Urbino. Był malarzem, rysownikiem i sztycharzem włoskim tworzącym na przełomie manieryzmu i baroku. W jego obrazach widać wyraźną inspirację twórczością mistrzów takich jak Rafael Santi, Antonio Correggio oraz Annibale Caracci. Dla Barocciego charakterystyczna jest miękkość stylu, barwne cieniowania oraz żywe kolory. W jego sztuce widać już zapowiedź nowej, barokowej formy - świadczy o tym stosowana przez niego diagonalna kompozycja obrazu oraz zamiłowanie do wyraźnej gry światłocieniowej.
„Złożenie do grobu” Barocciego znajduje się w Muzeum w Nysie od czasu zakończenia II wojny światowej. Pierwotnie znajdował się w prywatnej kolekcji hrabiego Heinricha Pohla z Kałkowa.
Obraz przedstawia moment przenoszenia ciała Jezusa go grobu wykutego w skale. W centrum kompozycji znajduje się ciało Chrystusa niesione na noszach przez trzech mężczyzn: z prawej strony przez św. Nikodema ubranego w żółtą szatę i białą koszulę, z lewej przez św. Jana w zielonej szacie i czerwonym płaszczu. Z tyłu noszy, nad Ciałem pochyla się mężczyzna z obfitą brodą, w zdobnej fioletowej sukni z czerwonym płaszczem i białym turbanie na głowie – Józef z Arymatei. Na drugim planie, za Józefem ukazana jest Matka Boska w czerwonej sukni i granatowym płaszczu, podtrzymywana przez Jej starszą siostrę – Marię Helego, za nią kobieta zakrywająca twarz białą chustą - Maria Kloafy (lub Kleofasowa). Na pierwszym planie przedstawienia klęczy Maria Magdalena w różowej sukni, w złotym płaszczu z liliowym podbiciem. Obok niej pochylony mężczyzna – Abenadar, układający białą chustę, na której ma spoczywać ciało Chrystusa. Z lewej strony kompozycji, na płycie, na pierwszym planie leżą narzędzia męki: korona cierniowa, młotek, obcęgi oraz gwoździe. Scena przedstawiona jest na tle skalistego pejzażu, który z lewej strony zamyka góra Golgoty z trzema krzyżami. Z prawej, w prześwicie między skałami widoczny jest fragment budowli miejskich z dominującym na pierwszym planie pałacem.
Przedstawienie utrzymane jest w gamie żywych kolorów o szerokiej palecie barw od czerwieni, ugrów, zieleni i brązów, poprzez błękity, fiolety, żółcienie i biel. Intensywność kolorów Barocci uzyskał dzięki zastosowaniu nietypowego podobrazia – blachy miedzianej, a nie płótna. Farba olejna, mimo że kładziona cienką warstwą nie straciła na swojej intensywności i charakterystycznym połysku. Malarz starał się ukazać ból i rozpacz Najświętszej Maryi Panny oraz Marii Magdaleny poprzez zmartwione twarze i złożone ręce do modlitwy. Autentyczność rozgrywającej się sceny artysta podkreślił poprzez wygiętą sylwetkę św. Jana w wyraźnym wykroku oraz poprzez naprężone mięśnie rąk św. Nikodema świadczące o ciężarze ciała Chrystusa. Ponadto kompozycja obrazu zbudowana jest na krzyżujących się liniach diagonalnych, których miejsce styku znajduje się na brzuchu Jezusa, skupiając tym bardziej wzrok widza w najważniejszym punkcie obrazu – na Jego martwym ciele. Barocci zastosował silne skróty perspektywiczne (Abenadar) oraz przedstawił Marię Magdalenę na pierwszym planie od tyłu. Podobny sposób kompozycji obrazu stosował Caravaggio, co tym bardziej świadczy o barokowych wpływach. Federico Barocci starał się ukazać nie tylko cierpienie najbliższych Chrystusowi, ale także realizm przedstawienia, podkreślając fizyczność bladego ciała Jezusa oraz jego ciężar. Dzięki barokowym elementom kompozycyjnym obraz utracił renesansową statyczność na rzecz większej dynamiki rozgrywającej się sceny „Złożenia do grobu”.
Temat „Złożenie do grobu” był niezwykle popularny w malarstwie, zwłaszcza w epoce renesansu i baroku. Scenę tę malowali między innymi Rafael, Caravaggio, Rogier van der Weyden, Tycjan, Rubens i Rembrandt. Przedstawienie sceny „Złożenia do grobu” opiera się na Nowym Testamencie, przy czym pamiętać należy, że wszystkie cztery Ewangelie opisują męczeńską śmierć Jezusa Chrystusa w nieco różniącej się od siebie formie. Nie wszystkie Ewangelie mówią o tych samych wydarzeniach, na jednych koncentrują się bardziej, a na innych mniej.
Grób, w którym zostało złożone ciało Chrystusa, znajdował się w ogrodzie, w niedalekiej odległości od miejsca ukrzyżowania. Jego właścicielem był Józef z Arymatei, człowiek szanowany i zamożny, potajemny uczeń Chrystusa. Był to nowy grób, dotychczas nieużywany, wykuty w skale, z przedsionkiem i celą grobową, zamykany przez kamienne koło. Jezus, pomimo że był skazańcem, został pochowany sam, a nie w zbiorowym grobie jak zazwyczaj czyniono. Mogła mieć na to wpływ późna piątkowa pora, zbliżał się zachód słońca i zaczynał się szabat, a w tym czasie nie wolno było grzebać zmarłych. Obecnie, na podstawie przekazów i czci, jakim cieszyło się miejsce spoczynku Jezusa Chrystusa, uznaje się je za autentyczne i dziś znajduje się tam Bazylika Grobu Pańskiego.

Wybrana literatura:
Leksykon malarstwa od A do Z, red. S. Gibek, tłum. M. Czarzasty, A. Gałęzowski, Warszawa 1992.
Sztuka świata, t. VI, red. I. Konińska, Warszawa 1991.
Dokumentacja konserwatorska obrazu F. Baroccio: „Złożenie do grobu”, XVI w., 1984 r.
J 19, 31-42, Łk 10, 44-56, Mk 15, 33-47, Mt 27, 45-61

oprac. Ewelina Kwiatkowska