Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Pocztówki niemieckie


Pierwszy dział zawiera zdjęcia i pocztówki niemieckie, także związane z Nysą. Nysa w czasie I wojny światowej była jednym z większych garnizonów w regionie. Na terenie umocnionego miasta stacjonowało kilka jednostek wojskowych, podległych 12 Dywizji, której sztab również znajdował się Nysie. Dywizja wchodziła w skład VI korpusu armijnego we Wrocławiu (VI Armeekorps in Breslau). Teatry działań wojennych znajdowały się daleko od Nysy, jednak z uwagi na militarny charakter, miasto było zapleczem mobilizacyjnym, logistycznym i technicznym dla jednostek operujących na frontach. Funkcjonowały także w tym okresie liczne lazarety oraz obóz jeniecki dla oficerów (Oflag Neisse).

oprac. Edward Hałajko, Katarzyna Rzepecka


 

Propagandowa pocztówka z ok. 1914 r. „Krieg und Sieg” (wojna i zwycięstwo).
 
 
Kartka przedstawia stojących po prawej stronie rosłych i dobrze umundurowanych żołnierzy koalicji państw Centralnych - niemieckiego i austro-węgierskiego.
Po przeciwnej stronie stoją spięci łańcuchem: Rosjanin, Francuz i Anglik oraz nieco niższy od nich Belg. Poniżej, na pierwszym planie stoi niewielkich rozmiarów, bosy Serb, ciągnący jako zabawkę jeszcze mniejszą postać Czarnogórca. Wszystkie te barwnie i niechlujnie ubrane postaci w stereotypowy i pogardliwy sposób przedstawiają państwa Ententy.
Pocztówka jest ruchoma, poruszani za korpus żołnierze - niemiecki i austro-węgierski - potrząsają za uszy spiętych łańcuchem wspomnianych przedstawicieli państw Ententy.
Pocztówka nie była w obiegu.

Dokument z widokiem placu apelowego koszar II batalionu artylerii pieszej



Fotografia pamiątkowa w obramowaniu o wymiarach 20,3 cm x 18,3 cm. Podpis: NEISSE – Gefangene russische Offiziere in der Fußartilerie-Kaserne, [Nysa – obóz jeniecki rosyjskich oficerów w koszarach artylerii pieszej]. Nad podpisem dopisano ołówkiem liczbę: 1200. Natomiast poniżej dopisano datę: September 1914 [wrzesień 1914]. U dołu napis: Verlag Robert Hinze, Buchhdlg., Neisse [wydawnictwo księgarnia Robert Hinze, Nysa]. Na przybitej w górnym rogu okrągłej pieczęci widnieje pruski orzeł i treść: KÖNIGLICH PREUSSISCHER MILITÄR BAUBEAMTER [pruski królewski wojskowy urząd budowlany].
Dokument z widokiem placu apelowego koszar II batalionu artylerii pieszej (II. Btl. Fussartilleri) wchodzącego w skład 6. Regimentu von Dieskau (Śląskiego), ze sztabem w Nysie. Zdjęcie zostało wykonane z okna już nieistniejącego budynku koszar przy obecnej ul. Chodowieckiego, w kierunku południowo-wschodnim. Na pierwszym planie widać stojących pojedynczo i grupami oficerów rosyjskich, ubranych w mundury różnych formacji. Dalej szereg żołnierzy (być może ordynansów) ustawionych przed budynkiem sztabu/kantyny i barakiem. Widoczne są w tym miejscu pryzmy desek, które w przyszłości posłużyły do wybudowania baraków dla jeńców. Na drugim planie przedstawiono budynki mieszkalne przy obecnej ul. Marcinkowskiego. Dopiski ołówkiem informują o 1200 uwięzionych oficerach we wrześniu 1914 roku, a więc na początku formowania Offizergefangenenlager Neisse [oficerskiego obozu jenieckiego].
Fotografia była ukryta w metalowej tubie wraz z dokumentem mówiącym o zakończeniu budowy jednego z budynków, o przeznaczeniu wojskowym przy obecnej ul. Poniatowskiego, powstałym w 1915 roku. Ponadto w tubie znajdowały się lokalne gazety (z dnia 23 i 24 marca 1915 r.), banknot o nominale 1 Mark i kartka żywnościowa (ważna w dniach 15-21 marca 1915 r.) wydana przez Stadt Neisse (miasto Nysa).
Podczas I wojny światowej forty nyskie, które już wcześniej straciły na znaczeniu militarnym, były wykorzystywane jako miejsce przetrzymywania jeńców wojennych. Byli to głównie oficerowie armii rosyjskiej i w mniejszym stopniu brytyjskiej, francuskiej i rumuńskiej. Do tego celu przystosowano forty I, II i III w pasie umocnień twierdzy, a także wspomniany plac apelowy II. batalionu. Obóz jeniecki, z uwagi na skomplikowaną sytuację w Rosji po wybuchu rewolucji bolszewickiej, funkcjonował jeszcze po zakończeniu wojny- do 1920 roku. Pamiątką tych wydarzeń jest pomnik, wystawiony staraniem byłych jeńców rosyjskich, na dawnym cmentarzu garnizonowym.


Wybrana literatura:
A. Uspieński, W niewoli. Cz. 1, lata 1915-1916, Kowno 1933.
A. Klose, Festung Neisse, Hagen 1980.
E. Hałajko, Zapomniane nyskie cmentarze historyczne, [w: ] „Nyskie Szkice Muzealne” t. V, Nysa 2012, s. 121-139.
P. Stanek, Obóz jeniecki Neisse (Nysa) w latach 1914-1918, [w: ] „Łambinowicki Rocznik Muzealny” t. 36, Opole 2013, s. 97-109.

oprac. Edward Hałajko



Dwie pocztówki z widokami Nysy z ok. 1915 r. Przedruki ze starych pocztówek.
  
 
Na obydwu pocztówkach centralnie umieszczony jest wizerunek Paula von Hindenburg, wówczas będącego w stopniu Generalfeldmarschall, w tle widoki Nysy. Na jednej i na drugiej pocztówce ukazany został widok koszar 23 Pułku Piechoty.
Pocztówki nie były w obiegu. Kartka wydana przez Galerię "E-R-A" S.C., Nysa, ul. Rynek 39.


Widok w kierunku południowym na elektrownię wodną, a także nie istniejący obecnie most na rzece Nysa Kłodzka.
 
   
 
Na rewersie treść napisana w języku niemieckim, czarną kredką, adresowana do Antonienhütte (obecnie Wirek, dzielnica Rudy Śląskiej)
Pocztówka z obiegu z dnia 23 stycznia 1915 r. Bez znaczka pocztowego, stempel poczty nyskiej z data dzienną: NEISSE 23.1.15. 12-1N. Wydawca Paul Rother, Neisse 1911.


Widok Koszar nr 6, od strony placu apelowego, w dzielnicy Friedrichstadt w Nysie.
  
 
Na rewersie treść korespondencji w języku niemieckim, napisana czarnym tuszem. Karta pocztowa adresowana do Beuthen O/S. (obecnie Bytom).
Pocztówka z obiegu z dnia 18 marca 1915 r. Bez znaczka pocztowego, stempel poczty nyskiej z datą dzienną: NEISSE 18.3.15. 12-1N. Producent Paul Rother, Neisse.

Widok na obecnie nieistniejącą pierzeję północną nyskiego Rynku
 Widoczne są bloki narożnika Rynek – ul. Wrocławska, w ich tle dzwonnica i kościół pw. św. Jakuba i św. Agnieszki. Na pierwszym planie, po prawej stronie nieistniejący pomnik cesarza Fryderyka III. Odlany i postawiony na początku XX wieku przetrwał do lat 40. Na rewersie treść napisana w języku niemieckim niebieskim tuszem, adresowana do Habelschwerdt (obecnie Bystrzyca Kłodzka). Również na awersie pocztówki, w prawym górnym rogu, widnieje krótka treść napisana w języku niemieckim niebieskim tuszem.
Pocztówka z obiegu z dnia 30 marca 1915 r. Znaczek pocztowy: portret Germanii o nominale 5 (fenigów), stempel poczty nyskiej z data dzienną: NEISSE 30.3.15. 6-7N.