Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Wrzesień


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Miecz dwuręczny typu "flamberg"
Czas powstania: XV w.
Wymiary: długość - 178 cm, waga - 3,59 kg
Materiał i technika: stal kuta

W zbiorach Muzeum w Nysie znajduje się zasługująca na wyróżnienie broń. Jest to flamberg – dwuręczny miecz z charakterystyczną głownią płomienistą. Długość całkowita nyskiego egzemplarza wynosi 178 cm, z czego 42 cm przypada na rękojeść, a 136 cm na głownię. Płomieniste ostrze mierzy 99 cm, szerokość jelca 42 cm. Całkowita waga broni to 3,59 kg. Miecz wykonano prawdopodobnie w XV wieku. Głowica rękojeści jest niezdobiona, podobnie jak pozostałe części składowe broni. Nyski flamberg, jak wiele mieczy dwuręcznych, posiada tępy odcinek głowni za jelcem, tzw. ricasso (podkrzyże), które służyło jako dodatkowy uchwyt, dając możliwość walki na mniejszym dystansie. Dłoni w czasie korzystania z ricasso broniły specjalne haki (obłęki, wąsy). Płomienisty kształt głowni mógł mieć wpływ na zmniejszenie wagi miecza w porównaniu do analogicznego o głowni prostej.
Nazwa pochodzi od jednego z mieczy Karola Wielkiego: Flamberg bądź Floberge, co znaczy ,,tnący płomienie''. Broń tego typu wykonywano w Mediolanie, Styrii i Friuli. Możliwość posługiwania się mieczem dwuręcznym w XV i XVI wieku wymagała odpowiednich kwalifikacji, długiego szkolenia i odpowiednich warunków fizycznych. Była to broń elitarna i rzadko pojawiała się w uzbrojeniu wojsk polowych. Używana była głównie przez nieliczne oddziały szwajcarskich i niemieckich piechurów – landsknechtów, a także przez gwardie pałacowe. Aby służyć z dwuręcznym mieczem potrzebny był pisemny certyfikat od mistrza fechtunku, potwierdzający, że żołnierz potrafi z niego umiejętnie korzystać. Operujący takim orężem pobierali podwójny żołd, przez co nazywani byli Doppelsöldner. Możliwość posługiwania się flambergiem była również formą nobilitacji, przez co ich użytkownicy mogli nosić tytuł ,,Mistrza wielkiego miecza'' (Meister von langen Schwert). W rękach doświadczonego żołnierza była to broń zabójczo skuteczna i budząca postrach ze względu na doskonałe wyważenie, konstrukcję, siłę ciosu i wygląd budzący respekt. Flambergi noszono na ramieniu, bądź przewieszano je rzemieniem przez plecy.
Miecze dwuręczne najskuteczniej sprawdzały się jako broń forteczna. Idealnie nadawały się do obrony murów miejskich i innych umocnień. Natomiast zastosowanie ich w otwartym polu wymagało luźnego szyku bojowego, narażonego na ataki kawalerii lub zwartych formacji piechoty, takich jak hiszpańscy tercios, które zdominowały ówczesne pola bitew. Dlatego miecze dwuręczne były niezbyt skuteczne i w ciągu XVI wieku stopniowo wycofywano je z uzbrojenia wojsk polowych. Połowa XVI wieku to czas, kiedy zaczęły pełnić przede wszystkim funkcje ceremonialne i ozdobne. Wtedy też największą popularność zyskały flambergi, posiadające nieprzeciętne walory estetyczne, jednak ze względu na swoją cenę pozostały wciąż bronią elitarną.
Miecze typu flamberg pojawiają się w powieściach fantasy, takich jak ,,Eragon'' Ch. Paoliniego czy saga ,,Pieśni Lodu i Ognia'' G. R. R. Martina, a także w grach RPG z serii ,,Gothic''. Również w starofrancuskim eposie rycerskim (chanson de geste), pochodzącym z końca XII wieku pt. ,,Les Quatre Fils Aymon'', bohater Renald de Montauban posiada miecz o imieniu Flamberge, Froberge.
Muzeum w Nysie może poszczycić się posiadaniem wyjątkowego eksponatu, spośród tych, które wpisały się w historię zmagań militarnych głównie Zachodniej Europy. Od późnego średniowiecza do połowy XVI wieku miecze typu flamberg były obecne w konfliktach zbrojnych, ale przede wszystkim pełniły funkcje ceremonialne i dekoracyjne sal rycerskich. W czasach współczesnych są inspiracją dla powieściopisarzy i twórców gier komputerowych, dzięki czemu charakterystyczna głownia płomienista przeniknęła do szeroko pojętej kultury masowej.

Wybrana literatura:
R. Burton, The Book of the Sword, London 1884
M. Głosek, Miecze środkowoeuropejskie z X-XV w., Warszawa 1984
W. Kwaśniewicz, 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym, Warszawa 1989
M. Lech, Broń biała na Śląsku XIV-XVI wiek, Wrocław 2008
Z. Żygulski jun., Stara broń w polskich zbiorach, Warszawa 1982

oprac. Tomasz Pełech